ලංකාවේ පළමු ග්‍රැමෆෝන් ගායිකා මීගමුවේ ග්‍රේටා ජෙනට් ද සිල්වා අවසන් ගමන් යයි.

මීගමුව, කට්ටුව, පදිංචිව සිටි, ශ්‍රී ලංකාවේ පළමු ග්‍රැමෆෝන් ගායිකාවද වූ ද, චිර ප්‍රසිද්ධ "මුනි නන්දන සිරි පාද වදිමි සමනෙළ කන්දේ" නම් ගීතය හා "දුල් සල්වනේ ලකල් ව" ආදී බුද්ධාලම්භන ප්‍රීතිය ජනිත කළ ගීත මුලින්ම ගැයූ ගායිකාව වූ ද, ශ්‍රි ලංකාවේ මෙතෙක් ජීවත්ව සිටි ජ්‍යෙෂ්ඨතම ගායිකාව වු ද, වයස අවුරුදු 12 ක් වනවිටම, ලංකා ෆිල්ම් කොම්පැණි ග්‍රැමෆෝන් තැටියක සිය කටහඩ තැටිගත කිරීමට භාග්‍යය ලද්දා වූ ද, කොලොම්බියා ලේබලය යටතේ ගී තැටිගත කළ ලබාලම කාන්තාව වූ ද, ගී තැටියක විරුදු පටිගත කල මුල්ම ලාංකික කාන්තාව වූ ද, ජීවත්ව සිටි සමයේ දී සිංහල ග්‍රැමෆෝන් ගීත ක්ෂේත්‍රයේ ජීවමාන සාක්ෂිය ලෙස සැලකූවා වූ ද, 1926 වසරේ මැයි මස 06 වැනි දා මීගමුවෙි උපන් ශ්‍රී ලංකාවේ ප්‍රවීණ කලාකාරීනියක් වූ ගරු ග්‍රේටා ජෙනට් ද සිල්වා මහත්මිය, වසර 99 ක් ආයු වළඳා, පසුගිය 02 දින (02/06/2025), සිය දිවිසැරිය නිමා කර ඇත.

ඇයගේ දේහය මීගමුව, කට්ටුව, හලාවත පාරේ, අංක 115 දරණ නිවසේ තැන්පත්කර ඇති අතර අවසන් කටයුතු අද (ජුනි මස 05 වෙනි බ්‍රහස්පතින්දා) සවස 4.30ට මීගමුව කට්ටුව පොදු සුසාන භූමියේදී සිදු කෙරේ.

කුඩා කාලයේ පටන්ම කලාලෝලී මීගමුව පුරවරයේ හැදී වැඩුන ඇය, පාසැල් සමයේම ගීත ගායනයට දස්කම් පා, ගායනා තරඟ රාශියකට සහභාගී වී, විවිධ වූ ජයග්‍රහණ රාශියක් අත්කර ගන්නට සමත් වී ඇත. ඇයගේ එම දස්කම් ගැන පැහැදුනු ලංකා ෆිල්ම් කොම්පැණි හි ප්‍රවීණ සංගීත අධ්‍යක්ෂකවරයෙකු වූ යු.ඩී ප්‍රේරා මහතාගේ දිරිගැන්වීම තුල කොළොම්බියා ලේබලයේ ගායිකාවක ලෙස වයස අවුරුදු 12 දී, එනම් 1938 දී, ගිවිසුම්ගත වූ ඈ "පානා මේ කුරුලන්ගේ" සහ "මෙරුන් වගේ සතර අතින්" යන විරිදු දෙක මුලින්ම තැටිගත කර ඇත. එකී විරිදු ශ්‍රී ලාංකික ගායිකාවක විසින් මුලින්ම ගී තැටියක තැටිගත කළ විරිදුව ද විය.

ඉන් අනතුරුව ඈ කොළොම්බියා ලේබලය යටතේ ගීත 29 ක් පමණ තැටිගත කර ඇත. එම ගීත අතර සරළ ගී, සරල ශාස්ත්‍රීය ගී, කපිරිඤ්ඤා, විරිදු හා බැති ගී ආදී විවිධ ශෛලීන්වල ගීත අඩංගුය. එමෙන්ම ඇස්. ඩී. ස්ටීවන් සිල්වා, මාස්ටර් මොහිදීන් බෙග්, එඩී ජයමාන්න, ස්ටැන්ලි මල්ලවාරච්චි, වසන්තා සන්දනායක හා රුක්මණී දේවී ආදී ගායක ගායිකාවන් සමඟ ද ග්‍රේටා ජෙනට් මහත්මිය ගීත ගායනා කර ඇත.

විවාහයෙන් පසු දරු පිලිසිදගැනීමුත් සමග වරුගනන් ගතවෙන ගී තැටි සඳහා ගීත ගැයීම ඇය නතර කර තිබේ. ඒ 1945 දී පමණය. එහෙත් කොළඹ ගුවන් සේවයට, ලංකා ගුවන්විදුලි වැඩසටහන් සඳහා ඇය 1950 පමණ වනතෙක්ම සම්බන්ධව සිට ඇත. ඇය ගීත ගායනයෙන් ඉවත් වුව ද ඇගේ ගායනා මෑතක් වන තුරුම ශ්‍රී ලංකා ගුවන් විදුලි සේවයේ “පැරැණි රසාංග’ තීරය ඔස්සේ ප්‍රචාරය විය. එසේ ප්‍රචාරය වූ ගීත අතර “මුණි නන්දන සිරිපාද වඳිම් සමනොළ කන්දේ”, “පුංචි නංගි එයි දැන් තාත්තා අපේ”, “නුඹෙ අම්මත් කලුම කලුයි නුඹෙ අප්පත් කලුම කලුයි”, “මල්ලි නංගි එන්න අම්මට වඳින්න”, මගේ පනවැනි පුංචි නංගි සැනසෙන්න නාඩා” වැනි ගීත ශ්‍රාවකයන් අතර මුල් බැසගත් ගීතය.

දශක හතරක් පමණ මාධ්‍යය අවධානයෙන් ගිලිහී ගොස් තිබුණ ද, ඇගේ ගිත, තමන්ගේ ගීත මෙන් අන් අය ගයා, ඇයගේ මුල් අයිතිය පිලිබද අයිතිය අමතක කර තිබුණ ද, ඇගේ යසස යටත් කළ නොහැකි විය.

ජීවිතයේ අවසාන භාගය ලගාවෙත්ම ඇය පිලිබද මතකය නැවත දැල්වී දසත පැතිරෙන්නට විය. එහිලා ඇගේ දරු මිනි මුනුබුරන්ගේ දායකත්වය ද අගය කළ යුතුය. ඔවුහු සිය මිත්තණියගේ කීර්තියෙන් වැජඹ්මට, ඇයගේ අනන්‍යතාවයෙන් තමන්ගේ අනන්‍යතාවය ගොඩනැගීමට නොගියේය. ඒ වෙනුවට, සිය මිත්තණියට සිය ජීවිතයේ අවසාන කාලය යසසේ ගෙවන්නට, ඇගේ යසස දසත පතුරුවාලමින් ඇයට හිමි ගෞරවය අත්කර දීමට, ඇගේ ජීවිතයේ අවසාන භාගය යසසින් ගෙවන්නට, අවශ්‍ය සියළු කටයුතු සකසා ලූහ. එහිලා අපි ඇගේ දරු මිනි මුනුබුරන්ට ස්තුතිවන්ත විය යුතුය.

ග්‍රේටා ජෙනට් ද සිල්වා මහත්මියට මොක් සුව අත්වේවා!!🙏❤️🙏

මාකස් ප්‍රියන්ත පෙරේරා

05/06/25 

ඇයගේ ගීත කිහිපයක් පහතින් ඇසිය හැක👇 

R.ප්‍රේමදාස මහතාගේ පියාට මිගමුව පෙරියමුල්ලේ දුම්කොළ කඩයක් තිබුණා ද?

ඉහත කාරණය පිළිබඳව මගේ අවධානය යොමුවන්නේ, ශ්‍රී ලංකාවේ පුළුල් ජනමාධ්‍ය සාහිත්‍යයක් ගොඩනැගීමේ අවශ්‍යතාවය වෙනුවෙන් කැපවී සිටි ප්‍රවීණ ජනමාධ්‍යවේදියෙකුගේ අත්දැකීම් පදනම් කරගෙන ලියවුණු පොත් තුනකින් සමන්විත මතක සටහන් ගොන්නක කුඩා ඡේද කිහිපයක විස්තරයක් ඇසුරින්ය.

ධීවර කර්මාන්තය සම්බන්ධයෙන් ප්‍රකට මීගමුවේ, ධීවර හා මත්ස්‍ය නිෂ්පාදන සඳහා තොග වෙළඳපොලක් පවතින බව බොහෝ දෙනා දන්නා කරුණකි. එහෙත්, කලකට පෙර මීගමුව අවට ප්‍රදේශවල වෙනත් නිෂ්පාදන සඳහා ද තොග වෙළඳපොලවල් දැකිය හැකිවිය. උදාහරණයක් ලෙස, මීගමුවට බොහෝ දුරක් නොවූ මරදගහමුල ප්‍රදේශයේ සහල් තොග වෙළඳපොලක් පැවතුණි . ඒ සේම, මීගමුව පෙරියමුල්ලේ පිහිටි පිගන් කර්මාන්තශාලාව පදනම් කරගෙන, තොග වශයෙන් පිගන් භාණ්ඩ සැපයීමක් ද සිදු වී තිබුණි.

එහෙත්, මීගමුව පෙරියමුල්ලේ දුම්කොළ තොග වෙළඳපොලක් පැවති බව අද වන විට බොහෝ දෙනා නොදන්නා කරුණකි.

මීගමුව පෙරියමුල්ලේ දුම්කොළ තොග වෙළඳපොල පිහිටුවා තිබුණේ මීගමුව-හලාවත පාරේ, පෙරියමුල්ල හන්දිය සහ ඩිපෝ හන්දිය අතර කොටසකය. කඩ පේළි කිහිපයකින් හා එම පිටුපස ගබඩා කිහිපයකින් සමන්විත වූ මෙම වියලි දුම්කොළ තොග වෙළඳපොල, රටේ බොහෝ දුරබැහැර ප්‍රදේශවලින් පැමිණි වෙළඳුන්ට විවිධ වර්ගයේ දුම්කොළ සැපයූ ප්‍රධාන වෙළඳපොළක් වූ අතර, දේශීය දුම්කොළ වෙළදාමේ සැලකිය යුතු ස්ථානයක් හිමිකරගෙන තිබුණි.

උදාහරණයක් ලෙස බ්‍රිතාන්‍ය යටත් විජිත පාලන යුගයේදී මීගමුවේ දුම්කොළ වගාවන් පැවැත ඇති බවට මෙන්ම ඈත එපිට තමණ්ඩුව වැනි ප්‍රදේශවලින් පවා විකිණීම සඳහා මීගමුවට දුම්කොළ සැපයූ බව 1883 දෙසැම්බර් මාසේ 'The Tropical Agriculturist' සගරාවේ කතුවරයාගේ විමසුමට සිය දුම්කොළ නිෂ්පාදන සමග එවා තිබූ ලිපියක සදහන්ව ඇත: DEAR SIR, I send you (accompanying my letter) a small packet of tobacco, prepared from plants grown in the Tamankaduwa district on the banks of the Mahaweliganga. It is, I believe, of good quality, and is said to have been sold in Negombo (where native tobacco of the best kind is grown and cured) at the rate of R48 per thousand, the standard price there being, I think, R50.

ක්‍රි.ව. 1850 වන විටම, මීගමුවේ දුම්කොළ වගාවන් මෙන්ම දුම්කොළ තොග වෙළඳපොලක්ද ගොඩනැගී තිබුණ බව 1857 දී ප්‍රකාශයට පත් කළ The Journal of Agriculture කෘතියේ දැක්වෙන කරුණු මඟින් පෙනී යයි.

මීගමුවේ දුම්කොළ වගාව, ලන්දේසි යුගය තෙක් දිව යන බවටත්, ඒත්තුකාල, දුන්ගාල්පිටිය, දළුපොත සහ දළුවකොටුව වැනි ප්‍රදේශවල දුම්කොළ වගා කර තිබුණ බවට ප්‍රදේශවාසීන් අතර මතයක් පවතී.

උදාහරණයක් ලෙස, මීගමුවේ පරවර ජනයා සම්බන්ධයෙන් අධ්‍යයනයක නිරත වූ නුවන් ගන්කන්දගේ 'අපි නොදන්න ලාංකිකයෝ' (2006) කෘතියේ සඳහන් වූ, මීගමුව ඒත්තුකාල ශාන්ත සිල්වෙස්තර පල්ලියේ වාසය කළ අන්නවී රාළ වූ වාස් මහතාගේ ප්‍රකාශයක් උපුටා දැක්විය හැක:

'අපේ අය ඉස්සර දුම්කොළ, මිරිස්, ලූණු වගේ බෝග වගා කෙරුවා. ඒ වගේම ව්‍යාපාරික කටයුතු වලත් නියැලුණා...' (පිටුව 58)

1850 වාර්තාවල සඳහන් වූ මීගමුවේ දුම්කොළ තොග වෙළඳපොල, ඉන් වසර සීයකට පසුව — එනම් 1950 දී ද — දැකිය හැකිවීම පමණක් නොව, එවක මීගමුව පෙරියමුල්ලේ පිහිටි එකී දුම්කොළ තොග වෙළඳපොලේ කඩයක්, ශ්‍රී ලංකාවේ හිටපු ජනාධිපති ආර්. ප්‍රේමදාස මහතාගේ පියා වන ඒ. රිචඩ් සිල්වා මුදලාලි මහතාගේ පියාට අයත් වී තිබූ බව, ශ්‍රී ලංකාවේ ප්‍රවීණ මාධ්‍යවේදී ඩී. එෆ්. කාරියකරවන මහතාගේ 'දසක සතක මතක' (1998) කෘතියේ සඳහන් විස්තරයකින් හෙලිවේ.

එම විස්තරය මෙසේය :

"මේ අතර තුරේ ලැබුණු අනෙකුත් ලියුම් වලින් මගේ සිත ගියේ ඉතා ලස්සන අකුරෙන් වියත් සහ ආචාර ශීලී අන්දමට ලියා තුබුණු ලියුමකට ය. එය ආර්. ප්‍රේමදාස නමැත්තකු ගෙනි. "මිහිර" සගරාව අගයමින් ලියූ එම ලියුමෙන් තවත් කරුණක් ද අසා තිබිණි. ඒ, ඔහුත් සඟරාවක් පළ කරන්නට යන හෙයින් ඊට උපදෙස් දිය හැකි ද යන්න යි.

මම පිළිතුරු ලියනුවා වෙනුවට කොළඹ ගිය විටෙක කෙහෙල්වත්තේ, සාන්ත බස්තියමේ "සැනසුම" සොයා ගියෙමි. මුඩුක්කු පෙදෙසක වුවද ඇතුළට වන්නට පිහිටි ඒ ගෙය විශාල එකක් විය. ඉහළ මධ්‍යම පන්තියේ ගෙයක් සේ පෙනිණි.

මා යන විට ඒ තැනැත්තා එහි සිටියේ නැත. "ඉක්මනින්ය ඒවි. ටිකක් ඉන්නැ " යි ගෙදර ළඳක කී හෙයින් මම සුදුසු අසුනක් බලා වාඩි ගතිමි. ටික වේලාවක් ගත වන විට කාකි කොට කලිසමකින් සහ සුදු ටී කමිසයකින් සැරැසුණු ගැටවරයෙක් බයිසිකලයක් පැදගෙන ඇවිත් ගෙට ගොඩ වුණේ ය. බතල ගෙඩියක් වගේ පිරිපුන් නිරෝගී දේහයකින් යුත් ඔහු ගෙට ගොඩ වන ගමන් හොඳ සිනාවක් පා, මේ මහත්මයා කොහෙන්දැ " යි ඇසී ය. මේ නම් ආර්. ප්‍රේමදාස විය යුතු යැයි සිතූ මම, 'මී ගොමු වෙනැ" යි පිළිතුරු දුනිමි. " ඕ, කාරියකරවන මහත්මයා නේ ද?" යි කියමින් ඉමහත් ප්‍රීතියෙන් හා ඉමහත් ආදරයෙන් මා පිළි ගත්තේ ය.

ඒ මුහුණ මා කවදා හෝ කොහේදී හෝ දැක ඇති සැටියක් මට හැගිණි. ඔහුටත් එසේම හැගෙන්නට ඇත. අප ඒ ගැන කතා කළේ කලක් ගත වූවාට පසුව ය.

පුංචි කලේ අප දෙදෙනා මුණ ගැසී තිබුණි. මීගොමුවේ පෙරියමුල්ලේ දුම්කොළ තොග වෙළද පළේ කඩ පේළියෙකය. මගේ පියා සිරියාලේ, අඹන්පොළ, වැටකේපොත, සහ ඒ අවට තවත් පෙදෙස්වල දුම්කොළ වතු වවමින් වියැළි දුම්කොළ තෝරා වර්ග කොට ඒවා පෙරියමුල්ලේ තොග වෙළෙඳ පළට ගෙනවුත් විකුණන තොග වෙළෙන්දෙකි. ඔහු එහි හැඳින්වුණේ "මනුවෙල් මුදලාලි යනුවෙනි. අල්ලපු කඩේ අයිති "සිල්වා මුදලාලි" මපියා ගේ හිත මිතුරෙකි. ඒ රිචඩ් සිල්වා මුදලාලි තමා ප්‍රේමදාස ගේ පියා.

කුරණ අපේ නිවසේ සිට, පෙරියමුල්ලේ දුම්කොළ කඩ පේළියට එතරම් දුරක් නොවීය. පාසල් සමයේ සනි දිනවල එහි යෑම මගේ සිරිතක් විය. එහි දී සිල්වා මුදලාලි සිහින් ස්වරයෙන් නිතොර කියන සිංදුවේ මුල් පේළිය මට තවමත් මතකය. "ලක් මවගේ හොඳ ම පුතා - ගුණසිංහ අපෙ මැතිඳා" ඒ. ඊ. ගුණසිංහ මහතා සිල්වා මුදලාලිගේ ඥාතියකු බව ද මා අසා තිබිණි.

එ සමයෙහි සමහර දිනයන්හි රිචඩ් සිල්වා මුදලාලි ගේ දුම් කොළ කඩේ දී ඔහු ගේ පුතා මට මුණ ගැසී ඇත. කතා බස් කැර ඇත. එහෙත් දිගු කලක් තිස්සේ හැදී වැඩුණු සිරුරු නිසා අප එකිනෙකාට හඳුනා ගත නො හැකි වන්නට ඇති..."

ප්‍රවීණ මාධ්‍යවේදී ඩී. එෆ්. කාරියකරවන මහතාගේ ස්වයං ලිඛ්ත චරිතාපදානයේ 48-49 පිටුවල කුඩා ඡේද කිහිපයක සදහන් ඉහත විස්තරය මීගමුව ඉතිහාසයේ මෙතෙක් සාකච්ඡා නොවූ එක් පැතිකඩක් පිලිබදව අපේ අවධානය යොමු කරණු නියතය.

ඇත්තවශයෙන්ම, 1980 දශකය වන විටත්, මීගමුවේ ඒත්තුකාල, දළුවකොටුව, දුන්ගාල්පිටිය වැනි ප්‍රදේශවල දුම්කොළ ගස් එක දෙකක් දැකිය හැකිවීම පමණක් නොව, මීගමුව පෙරියමුල්ලේ එවකටත් සක්‍රියව ක්‍රියාත්මක වූ දුම්කොළ තොග වෙළඳපොළක් ද දැකිය හැකිවිය.

එහෙත් 1990 දශකය අගභාගය වන විට මීගමුව පෙරියමුල්ලේ දුම්කොළ තොග වෙළඳපොළ ඉතිහාසයට එක්වෙමින් අවසන් ගමන් ගියේය. එහිලා ප්‍රධාන හේතුව වූයේ එම කඩපේළි හිමිව තිබූ මීගමුව දළුපොත සා. අන්තෝනි පල්ලිය එම කඩපේළි විකුණා දැමීමය. අද එහි දැකිය හැක්කේ රෑ කඩය, මුස්ලිම් අපනශාලා හා කෑම කඩය. එකළ දුම්කොළ තොග වෙළදාමේ නිරතවු පවුල් කිහිපයක් අදටත් කුඩා පරිමානයෙන් එම වෙලදාමේ නිරතව සිටී. මීගමුව දළුවකොටුව වැලිහේනේ අදටත් කුඩා පරිමානයේ දුම්කොළ තොග වෙළදපොළක් ක්‍රියාත්මක වන බව ද වාර්තා වේ. එහෙත් මිගමුවේ පෙරියමුල්ලේ පැවැති දුම්කොළ තොග වෙළඳපොළ සුන්දර දසුනක් ලෙස පමණක් අප මතකයේ ඉතිරිව ඇත.

මාකස් ප්‍රියන්ත පෙරේරා

02/06/25

සෞම්‍ය ලියනගේ මාලනී ෆොන්සේකාගේ මලගෙදරදී කළේ eulogy ක් ද?

මාලනී ෆොන්සේකාගේ අවමංගල්‍යය උත්සවය අවස්ථාවේ සෞම්‍ය ලියනගේ කළ කථාව අහපුවාහම පෙනෙන දෙයක් තමයි "eulogy" යන්න ලංකා සමාජයට තවමත් එහෙම්පිටින්ම ආගන්තුකයි කියන එක...

මම මේ කියන්නේ සෞම්‍ය ලියනගේ ගේ කතාවේ තිබ්බ "මහා අෂ්පශ්‍ර දායකත්වය"/ "භාවමය ආචරණය"/ "සෞන්දර්යාත්මක ආචරණය"/"රූපණ දේහබන්දුතාව"/ "උක්ත මෙලෝනාටක සිනමාව"/ "උපස්ථම්භක"/ "සාදෘෂ්‍යය"/ "උත්තරාරෝපනය" වැනි යෙදුම් ගැනවත්, ඒ 'බර වචන' ගැනවත්, ඔහුගේ වචන මාලාවෙ හෝ වාග් කෝෂය (vocabulary) ගැනවත් නෙමේ - eulogy ය ගැන.

Eulogy කියන්නේ මියගිය කෙනෙකුට විශේෂ උපහාරයක් පිදීමේ සම්ප්‍රදායක්. මාලනී ෆොන්සේකාගේ අවමංගල්‍යය උත්සවය අවස්ථාවේ ඒ කාර්ය පැවැරී තිබුනේ සෞන්දර්ය විෂය, අධ්‍යායනය පිලිබදව, ආචාර්ය උපාධියක් හිමි, මාලනී ෆොන්සේකාගේ සිනමා දායකත්වය පිලිබදව ශාස්ත්‍රීය අධ්‍යායනයක් කර ඇති, සෞම්‍ය ලියනගේට බව පැහැදිලියි.

එහෙත් සෞන්දර්ය විෂය, සිනමාව, කලාව, සාහිත්‍යය පිලිබදව ශාස්ත්‍රීය අධ්‍යායනයක් ඇති සෞම්‍ය ලියනගේ පවා මියගිය කෙනෙකුට උපහාරයක් පිදීමේ විශේෂ කථා හෝ රචනා (eulogies) සම්බන්ධයෙන් යම් අධ්‍යායනයක් ඇතිව සිටියා නම් මාලනී ෆොන්සේකාගේ අවමංගල්‍යය උත්සවයේදී ඔහුට මිටත් වඩා හොද උපහාරයක් දැක්විය හැකිව තිබුනා..

කලාව ගැන ශාස්ත්‍රීය හැදෑරීමක් ඇති සෞම්‍ය ලියනගේ අඩුම තරමේ Marilyn Monroe ගේ මරණය ගැන Lee Strasberg ගේ සුප්‍රකට කතාව (She had a luminous quality — a combination of physical beauty and a great inner beauty.. a woman who touched the hearts of millions around the world.. to the world, she was the blonde bombshell, the sex symbol, the icon... but to those who knew her, she was so much more. She was a dreamer..

අඩුම තරමේ, ඩයනා කුමාරියගේ (Princess Diana) අවමංගල්‍යය වෙනුවෙන් ඇමැරිකාවේ හාර්වඩ් විශ්ව විද්‍යාලයේ සුප්‍රකට සාහිත්‍යය විචාරකයෙක් වූ මහාචාර්ය Harold Bloom ගේ ඉදිරිපත් කිරීම් ගැන අවබෝධයක් ඇතිව සිටියා නම්....

Harold Bloom ඩයනා කුමාරිය (Princess Diana) ව ඉතිහාසය පුරාම පුරාවෘත්තයන් වූ ට්‍රෝයි නගරයේ හෙලේනා (Helen of Troy), විලියම් ශෙක්ෂියර්ගේ හැම්ලට් (Hamlet) පිටපතේ Ophelia යා, ග්‍රීක දේවකතාවල එන Medea යා ආදීන් සසදමින් ඩයනා කුමාරිය කියන්නෙත් ඒ වගේ උත්කර්ෂවත් සුන්දර, අහිංසක, ප්‍රේමාන්විත ස්ත්‍රීයගේ ඛේදනීය ඉරණම නැවැත මතක් කරන පුරාවෘත්තයක් බදු (mythic figure) ස්ත්‍රීයක් යැයි සදහන් කරමින් ඩයනා කුමාරියගේ මරණය ගැන සිදුකල විශේෂ උපහාරය සෞම්‍ය ලියනගේ කියවලාවත් තිබුනා නම්..

අඩුම තරමේ සෞම්‍ය ලියනගේ, ඩයනා කුමාරියගේ (Princess Diana) අවමංගල්‍යය උළෙලේ දී විශේෂ උපහාර පිදීම (eulogy) සිදුකල ඇගේ සහෝදරයාගේ (Earl Spencer) ගේ කථාව - "It’s important to remember one of the greatest ironies about Diana: she was a girl named after the ancient goddess of hunting, yet in her life, she became the most hunted person of the modern age" - අසාවත් තිබුනා නම් ...

එහෙමත් නැතිනම්, මයිකල් ජැක්සන් (Michael Jackson) ගේ මරණය සම්බන්ධයෙන් විශේෂ උපහාරයක් පිදූ ඇමැරිකාවේ ප්‍රින්ස්ටන් විශ්ව විද්‍යාලයේ දර්ශන අංශයේ මහාචාර්යවරයකුවූ Cornel West ගේ සුප්‍රකට "Black, tragicomic genius" ප්‍රකාශය.. "Michael Jackson was a wounded healer. He had been broken. He had been scarred. But he turned his pain into love through his art "..

ඔය ආදී විශේෂ උපහාර පිදීම (eulogy) ගැන අහලාවත් තිබුන නම්...

සෞම්‍ය ලියන ගේ මාලනී ෆොන්සේකාගේ අවමංගල්‍යය උත්සවය අවස්ථාවේ ඇයට විශේෂ උපහාර පිදීම (eulogy) ක් ලෙස තමන්ගේ ශාස්ත්‍රීය රචනාවල (research papers) වල කෑලී ටිකක් එකතු කරලා කතාවක් කරනවා වෙනුවට මීට වඩා විශිෂ්ඨ, ශ්‍රේෂ්ඨ උපහාරයක් පිදීමට ඉඩ තිබුනා.

මාලනී ෆොන්සේකාගේ අවමංගල්‍යය උත්සවය අවස්ථාවේ eulogy යක් වෙනුවට සෞම්‍ය ලියනගේ කළේ ඔහුගේ ශාස්ත්‍රීය අධ්‍යායනවල (academic reserch) දී එකතුකරගත් කෑලී ටිකක් එකතු කර යමක් ඉදිරිපත් කිරීමයි. එක eulogy යක් නෙමේ..

Eulogy ඒකක් අහපුවහම හෝ කියවපුහම තේරෙනවා.. එය මියගිය පුද්ගලයට පිදිය හැකි උපරිම ගෞරවය පිදීමක් ද? නැතිනම් වෙන මොකක් හරිද කියලා..

මට සෞම්‍ය ලියනගේ මාලනී ෆොන්සේකාගේ අවමංගල්‍යය උත්සවය අවස්ථාවේ කළේ ඔහුගේ ශාස්ත්‍රීය අධ්‍යායනවල (academic reserch) දී එකතුකරගත් කෑලී ටිකක් කතාවක් ලෙස ඉදිරිපත් කිරීමක් විදිහටත්.... , Marilyn Monroe ගේ මරණය ගැන Lee Strasberg ගේ.., ඩයනා කුමාරියගේ (Princess Diana) මරණය ගැන Harold Bloom හා Earl Spencer ගේ ත්..., මයිකල් ජැක්සන් (Michael Jackson) ගේ මරණය ගැන Cornel West ගේත් විශේෂ උපහාර පිදීම් eulogy ලෙසත් පෙනෙන්නෙත් ඒ පදනමින්.

මේකට එක හේතුවක් වෙන්න පුළුවන් eulogy යන වචනය සම්බන්ධයෙන් ඇති සිංහල තේරුම... eulogy කියන වචනයේ සිංහල තේරුම ලෙස හුගාක් තැන්වල දක්වා ඇත්තේ.. වාක් ප්‍රණාමය, අභිනන්දනය වගේ තේරුමක්. ඒත් ඇත්තටම eulogy කියන්නේ ඊට වඩා ගැබුරු දෙයක්. ඒක තේරුම් ගන්න අවමංගල්‍යය උත්සවයක පැවැත්වෙන eulogy යක් යැයි හදුන්වන විශේෂ උපහාර පිදීමේ සංස්කෘතික සංදර්භය තේරුම් ගන්න ඕනෑ.. ඒක රටේම විතරක් නෙමේ රටේ ජාතික අධ්‍යාපනයේ මුදුන් මල්කඩ වන විශ්ව විද්‍යාල ක්ෂේත්‍රයේ ආචාර්ය මහචාර්ය ඇදුරන්ටවත් නැති බව තමයි සෞම්‍ය ලියනගේ මාලනී පොන්සේකා ගේ අවමංගල්‍යය උත්සවයේදී සිදුකළ කතාවේදී පෙනී ගියේ...

මාකස් ප්‍රියන්ත පෙරේරා

27/05/25

මාලනී ෆොන්සේකා - සිංහල සිනමාවේ නව ස්ත්‍රී සලකුණ (La nouvelle femme).

ලංකාවේ සිනමා නිලියෝ දිහා බලලා ලංකාවේ සිනමාව විතරක් නෙමේ, ලංකාවේ සමාජ දේශපාලන පරිවර්තනයන් පවා කියවාගන්න පුලුවන්.

මුලින්ම අපි බැලුවොත් රුක්මණී දේවී දිහා, අපි දන්නවා රුක්මණී දේවිව දැක්ක ගමන්ම හිතෙනවා එයා නිකන් 'අපේ නෙමේ' වගේ.. දෙමළ වගේ.. සිංහල නෙමේ වගේ කියලා.. ඇගේ නම, ඩේසී රාසම්මා ඩැනියෙල්, කියන නම ඔස්සේ වුනත් එයා සිංහල නොවන බව තහවුරු වෙනවා.

හැබැයි මාලනී සෙනෙහෙලතා ෆොන්සේකා හෙවත් මාලනී ෆොන්සේකා දිහා බැලුව එහෙම නෑ.. එයා කෙලින්ම 'අපේ වගේ'.. 'හදවතින්ම ලාංකිකයි'.. 'සිංහලයි', 'බෞද්ධයි ', යැයි පිලිඹිබු වෙනවා.. අන්න ඒක තමයි මාලනීගේ විශේෂත්වය.. 1956 පසු බලවත් වූ සිංහල - බෞද්ධ අනන්‍යතාව මුල්කරගත් නව සමාජ සැකැස්මේ ස්ත්‍රී සලකුණ වෙන්නේ මාලනී පොන්සේකායි... මහින්ද රාජපක්ෂලා වුනත් මාලනිව එයාලගේ කදවුරේ සංකේතයක් විදිහට භාවිතා කරන්නේ ඒ පදනමින්... ලාංකික සිනමාවක් වෙනුවට සිංහල සිනමාවක් පමණක් ඇති ලංකාවේ ඇයව 'සිංහල සිනමාවේ නිළි රැජින' යන නමින් හදුන්වන්නෙත් ඒ පදනමින්. ඕනෑ නම් පරණ පින්තුර අරන් බලන්න සිංහල සිනමාවේ හුගාක් නිලියෝ මාලනී වගේ.. ඒකට හේතුව සිනමාවේ අධ්‍යක්ෂකවරුන්ට වුනත්, සිනමා ලෝලීන්ට වුනත් මාලනීගේ හැඩ - රුවෙන් සම්පුර්ණයෙන්ම මිදෙන්න බැරිවෙනවා. මාලනීගෙන් පස්සේ ආපු හුගාක් නිලියන්ට මාලනීගේ රූපකායෙන්, ස්ත්‍රී ලකුණෙ යම් යම් සමානකම් ඇත්තේ ඒ නිසයි.

හේතුව මාලනී තමයි තමයි 1956 පසු බලවත් වූ සිංහල - බෞද්ධ අනන්‍යතාව මුල්කරගත් නව සමාජ සැකැස්මේ නව ස්ත්‍රී සලකුණ (La nouvelle femme).

පසුකාලීනව මාලනීට වඩා වෙනස් ස්ත්‍රී සලකුණක් ලෙස ස්වර්ණා මල්ලවආරච්චි මතුවෙන්නේත් ඒ සමාජ දේශපාලනය සැකැස්මේ වෙනස් වීම් වලට සමපාතවයි.

ඉතින් අර කලින් කිව්වා වගේ ලංකාවේ සිනමා නිලියෝ දිහා බලලා ලංකාවේ සිනමාව විතරක් නෙමේ ලංකාවේ සමාජ දේශපාලන පරිවර්තනයන් පවා කියෝගන්න පුලුවන් කිව්වේ ඒ අනුවයි.

මාලනී පොන්සේකා කියන්නේ 1956 පසුව ලංකාවේ මුල්බැසගත් සිංහල - බෞද්ධ අනන්‍යතාව මුල්කරගත් නව සමාජ සැකැස්මේ 'නාරී පරිකල්පනාවේ සංකේත යයි' (symbol of a nouvelle femme/La nouvelle femme) යැයි යන්න ඇයට හිමි සිංහල සිනමාවේ නිළි රැජින යැයි කියන යෙදුමෙන්ම තහවුරු වෙනවා. ශ්‍රී ලංකාවේ සිංහල - බෞද්ධ අනන්‍යතාව මුල්කරගත් සමාජ - සංස්කෘතික සැකැස්ම තියෙන තාක්කල් මාලනී ෆොන්සේකා රිදී තිරයේ විතරක් නෙමේ ශ්‍රී ලංකාවේම මුල් බැසගත් ස්ත්‍රී සලකුණක් ලෙස පවතීවි.

සුබ ගමන්!!

මාකස් ප්‍රියන්ත පෙරේරා

24/05/25

Brexit වලින් පස් වසරකට පසුව බ්‍රිතාන්‍යය හා යුරෝපා සංගමය අතර ගිවිසුමක්

බ්‍රිතාන්‍යය යුරෝපා සංගමයෙන් ඉවත්වී (Brexit) පස් වසරකට පසුව යුරෝපා සංගමය සමග ඊයේ (19/05/25) නව ගිවිසුමකට එළබුනි. මෙම ගිවිසුම බ්‍රිතාන්‍යය හා යුරෝපා සංගමය අතර විශේෂ සමීප සම්බන්ධයක් නැවත ඇති කිරීමට අතීශයින්ම ඉවල්වනු ඇත. ගිවිසුම අනුව:

1. වෙළඳ, ආර්ථික, ආහාර සහ පරිභෝජන (SPS) සහයෝගිතාවය තහවුරු කරණු ඇත. එමගින් මස් නිෂ්පාදන හා කෘෂි නිෂ්පාදන ඒ ඒ වෙළදපොළ වෙත ඇතුල්වීම පහසු කරන අතර ආහාර මිල අඩු කිරීමට සහ වෙළඳ ද්‍රව්‍යය වල විවිධත්වය හා සුලබ බව වැඩි කිරීමට කටයුතු යෙදෙනු ඇත.

2. බ්‍රිතාන්‍යයේ ආර්ථික වර්ධනයට මෙම ගිවිසුම මගින් යහපත් බලපෑමක් ඇති කරණු ඇත. විශේෂයෙන්ම යුරෝපා සංගමයෙන් ඉවත්වීමත් (Brexit) සමග බ්‍රිතාන්‍යය ආර්ථිකයට සිදුවූ අයහපත් බලපෑම අවම කරගැනීමට මෙම ගිවිසුම මගින් අපෙක්ෂා කෙරේ. 2040 වන විට බ්‍රිතාන්‍යය ආර්ථිකයට පවුම් බිලියන 9කට ආසන්න ආදායමක් මෙම ගිවිසුම මගින් ලබාදෙනු ඇතැයි ද බලාපොරොත්තු වේ.

3. මෙම ගිවිසුම මගින් ධීවර කර්මාන්තයට දැඩි බලපෑමක් එල්ල වෙනු ඇත. ගිවිසුම අනුව 2038 දක්වා යුරෝපියානු ධීවරයන්ට බ්‍රිතාන්‍යය මුහුදේ ධීවර කටයුතු කිරීමට අවසර ලබා දේ. ඒ සම්බන්ධයෙන් බ්‍රිතාන්‍යය ධීවර ප්‍රජාවෙන් දැඩි විරෝධයක් එල්ලවී ඇත. ගිවිසුමේ මෙම කොටස සම්බන්ධයෙන් දැඩිව විවෙචන එල්ල කරන විරුද්ධ පක්ෂ එමගින් බ්‍රිතාන්‍යය ධිවරයින් කබලෙන් ලිපට ඇද දමා ඇති බව ද, බ්‍රිතාන්‍යයේ ස්වාධිපත්‍යය උල්ලංඝනය වී ඇති බව ද දක්වයි. එහෙත් සැමන් මත්ස්‍ය නිෂ්පාදනය කරන ව්‍යාපාරිකයන් මෙම ගිවිසුම ඉහලින්ම අනුමත කර සිටී. මන්දයත් බ්‍රිතාන්‍යය යුරෝපා සංගමයෙන් ඉවත්වී (Brexit) වීමෙන් පසුව සැමන් මත්ස්‍යය නිෂ්පාදන යුරෝපයට අලෙවි කිරීමට පැවැති බාධාක මින් ඉවත්වන නිසාය. බ්‍රිතාන්‍යයේ වඩාත්ම සංවිධානාත්මක ධීවර ප්‍රජාවක් වන ස්කොට්ලන්ත ධීවර සංගමය මෙම ගිවිසුම ඔවුන්ට අවාසිදායක බලපෑමක් ඇති කරනු ඇති බව දක්වයි.

3. මෙම ගිවිසුම ඔස්සේ බ්‍රිතාන්‍යය හා යුරෝපා සංගමය අතර නව ආරක්ෂක සහයෝගිතාවයක් ගොඩනැගේ. ජාතික හා කලාපීය ආරක්ෂාව, ආරක්ෂක ක්ෂේත්‍ර අතර අන්තර් සම්බන්ධය සහ මිලිටරි උපකරණ වෙළදාම මෙම නව ගිවිසුම ඔස්සේ යළි ස්ථාපිත කරණු ඇත. ඒකාබද්ධ ආරක්ෂක අරමුදලක්ද පිහිටවනු ඇත.

4. අපරාධ නීති ක්‍රියාමාර්ග අතර අන්තර් සම්බන්ධය යලි ක්‍රියාත්මක කිරීම, අපරාධ යුක්තිය ඉටුවීම සහ අපරාධ සම්බන්ධ තොරතුරු හුවමාරුව වඩාත් සක්‍රිය කිරීමට මෙම ගිවිසුම අනුව ගිවිසුම් ගත්වේ. එමගින් අපරාධකරුවන් අත්අඩංගුවට ගැනීම පහසු කිරීම, මත්ද්‍රව්‍ය සම්බන්ධ තොරතුරු හුවමාරුව, නිතී විරෝධී සංක්‍රමණ අවම කිරීම සහ Europol සමඟ බ්‍රිතාන්‍යය ආරක්ෂක සේවයන්ට වැඩ කිරීම පහසු කරනු ඇත. නව සැලසුම්වලට ද එලඹෙනු ඇත.

5. යුරෝපයේ හා බ්‍රිතාන්‍යයේ වයස අවුරුදු 18- 30 අතර තරුණ/තරුණියන්ට සංචරණයට, අධ්‍යාපනය ලැබීමට (Erasmus හා සම්බන්ධවීමට) හා රැකියා කිරීමට අවස්ථාව හිමිවෙනු ඇත. බ්‍රිතාන්‍යය යුරෝපා සංගමයෙන් ඉවත්වීමත් සමග අහිමිවූ එම අයිතිය නැවැත තහවුරුවීම සම්බන්ධයෙන් ඉතා යහපත් ප්‍රතිචාරයක් ශිෂ්‍යය ප්‍රජාවන්ගෙන් ලැබී තිබේ. මෙම ගිවිසුම අනුව විස්තර කර නැති තරුණ අත්දැකීම් හුවමාරු කරගැනීමේ ක්‍රමයක් යෝජනා කර ඇත. එය තරුණ/ තරුණියන්ට එක් රටකින් අනෙක් රටට ගමන් කිරීම පහසු කිරීම අභිබවා ගිය නව සංස්කෘතික හුවමාරු වැඩසටහනක යෝජනා ක්‍රමයක් වනු ඇත.

මෙම නව ගිවිසුමේ ධීවර කටයුතු පිලිබදව එකගතාවයන්ට දැඩ් විරෝධයක් එල්ලවුව ද සමස්ථයක් වශයෙන් ගිවිසුම පිලිබදව ඇත්තේ මිශ්‍ර නමුත් යහපත් ආකල්පයක් බව පෙනී යැයි. විශේෂයෙන්ම බ්‍රිතාන්‍යයේ ආර්ථික, ආරක්ෂක හා සංක්‍රමණික අභිලාෂයන් සම්බන්ධයෙන් මෙම ගිවිසුමට කිසියම් සාධනීය දායකත්වයක් සැපයිය හැකි බව පෙනේ. විශේෂයෙන්ම තරුණ/ තරුණියින්ට එමගින් විවරවන ඉඩ ප්‍රස්තාව අති විශාලය.

මාකස් ප්‍රියන්ත පෙරේරා

20/05/25

නව පාප්වරයා 'ලියෝ' නාමය තෝරාගත්තේ ඇයි?

 ලොවපුරාම වෙසෙන බිලියන 1.4 වන කතෝලිකයින්ගේ පාප්තුමා ලෙස කාදිනල් රොබට් ෆ්‍රැන්සිස් ප්‍රෙවෝස්ට් (Cardinal Robert Francis Prevost) තේරීපත්වීමත් සමග ඔහු ලියෝ (Leo) යන නාමය තෝරාගැනීම සම්බන්ධයෙන් ලොවපුරාම විශේෂ සාකච්ඡාවක් මතුවී ඇත.

එයට හේතුව, මීට පෙර ලියෝ (Leo) යන නාමය දැරූ අවසාන පාප්තුමා වූ 13 වෙනි ලියෝ (Pope Leo XIII) පාප්තුමාගේ උරුමය (legacy) හා කීර්ති නායමයයි (honour).. ක්‍රි.ව. 1878 සිට 1903 දක්වා කතෝලික පල්ලියට නායකත්වය දුන් 13 වෙනි ලියෝ පාප්තුමා (Pope Leo XIII) කතෝලික සභාව නව යුගයකට රැගෙන ගිය පාප්තුමෙකි.

විශේෂයෙන්ම දහනව සියවසේ අගභාගය වන විට වර්ධනය වෙමින් පැවැති සමාජ දේශපාලන ව්පර්යාසයන්ට අනුව කතෝලික සභාවේ ඉගැන්වීම් යාවත්කාලීන කිරීමට 13 වෙනි ලියෝ පාප්තුමා (Pope Leo XIII) විශාල කාර්‍යභාරයක් ඉටුකළ පාප්තුමෙකු විය.

දහනව සියවස වනවිට කර්මාන්ත ශාලා ඉදිවෙමින්, ග්‍රාමීය ජනතාව නගර කරා සංක්‍රමණය වෙමින්, නව සමාජ පංතියක් ලෙස කම්කරු පංතියක් බිහිවෙමින් තිබූ අවදියක් විය. කම්කරු අයිතිවාසිකම් ඉල්ලමින් ඇවිලී ගිය කම්කරු උද්ගෝෂණ හා කම්කරු සටන්, කාල් මාක්ස් (Karl Marx) හා ෆ්‍රෙඩ්රික් එංගල්ස් (Friedrich Engels) 1848 පළකල "කොමියුනිස්ට් පක්ෂයේ ප්‍රකාශනය" (The Communist Manifesto) යත් සමග සමාජවාදය නම් දේශපාලන වැඩපිළිවෙළක් වෙත මතවාදීමය නැඹුරුවක් නිරූපනය කළ කාලවකවානුවක් විය.

1886 ඇමරිකාවේ චිකාගෝ නගරයේ පැය 8 වැඩ මුරයක් ඉල්ලා ඇතිවූ Haymarket ගැටුමෙන් කම්කරුවන් මිය යෑමත්, එය සැමරීමට 1889 දී ජාත්‍යන්තර සමාජවාදී සම්මේලනය විසින් මැයි 1 වැනිදා “ජාත්‍යන්තර කම්කරු දිනය” ප්‍රකාශයට පත් කිරීමත් සිදුවූයේ ද එම අවදියේ ය.

13 වෙනි ලියෝ පාප්තුමා (Pope Leo XIII) කතෝලික සභාවට නායකත්වය දෙමින් සිටියේ එවැනි යුගයකය.

එතුමා ඒ යුගයේ සිදුවෙමින් පැවැති ගෝලීය පෙළගැස්ම හදුනාගනු ලැබූ පාප්තුමෙකු විය. එහි ප්‍රතිඵලය වූයේ එතුමා 1891 දී පළකල 'Rerum Novarum' නම් විශ්ව ලේඛණය ය. 'Rerum Novarum' යනු කතෝලික සභාවේ සමාජ දර්ශනය ඉදිරිපත් කළ ලියවිල්ලය.

එම Rerum Novarum විශ්ව ලේඛණය තුල: වද හිංසාවෙන් තොරව රැකියාවක් කිරීමට ඇති අයිතිය, නිසි වැටුපක් ලැබීමට ඇති අයිතිය, වෘත්තිය අයිතිවාසිකම් වෙනුවෙන් සංවිධානයවීමට ඇති අයිතිය කතෝලික සභාව ද තහවුරු කළේය. එමෙන්ම එම විශ්ව ලේඛණය තුල යහපත් පවුල් ජීවිතයක් සදහා සාධාරණ වැටුපක් හා සුරක්ෂිත වටාපිටාවක් ගොඩනගාදිමට රජයක ඇති වගකීම ද අවධාරණයට ලක් කරන ලදි. 13 වෙනි ලියෝ පාප්තුමා (Pope Leo XIII) ලෝක පූජිත පාප්වරයෙකු වෙන්නේ එම Rerum Novarum විශ්ව ලේඛණයත් සමගය.

කාදිනල් රොබට් ෆ්‍රැන්සිස් ප්‍රෙවෝස්ට් (Cardinal Robert Francis Prevost) නව පාප්වරයා ලෙස තේරීපත්වීමත් සමග 'ලියෝ' යන නාමය තෝරාගෙන 14වෙනි ලියෝ (Pope Leo XIV) පාප්වහන්සේ ලෙස පත්වීමත් සමග එතුමා 13 වෙනි ලියෝ පාප්තුමා (Pope Leo XIII) ගේ ඉහත උරුමය රැගෙන යන්නෙකු ද? යන කුතුහලය ජනිත කරන්නක් විය. ඒ මන්දයත්, ලෝක කම්කරු දිනය ප්‍රකාශයට පත්කළ Haymarket සිද්ධිය සිදුවූ, ඇමැරිකාවේ චිකාගෝ නුවර ඉපදී, පේරූ රටේ පිඩිත ජනයා සමග දශක ගණනාවක් සේවය කළ කාදිනල් රොබට් ෆ්‍රැන්සිස් ප්‍රෙවෝස්ට් (Cardinal Robert Francis Prevost) ට සමාජ සාධාරණත්වය වෙනුවෙන් පෙනී සිටීමේ ඉතිහාසයක් ඇති තැනැත්තෙක් වීමත් ඊට තවත් හේතුවක් විය.

අනෙක් අතට, කාදිනල් රොබට් ෆ්‍රැන්සිස් ප්‍රෙවෝස්ට් (Cardinal Robert Francis Prevost) යනු ෆ්‍රැන්සිස් පාප්තුමාගේ අනුගාමිකයෙක් ලෙසත්, ෆ්‍රැන්සිස් පාප්තුමා හදුන්වාදුන් සිනෝඩ් ක්‍රියාදාමය තුල කැපී පෙනෙන කාර්‍යභාරයක් ඉටු කළ තැනැත්තෙක් ලෙසත්, පේරු හි ධර්මදූත සේවයේ යෙදෙමින් ජනතා සේවයට ඇපකැපව සිටීමත් තුල ත, ෆ්‍රැන්සිස් පාප්තුමාගේ විශේෂ අවධානයට ලක්වූවෙක් විය. එසේ ෆ්‍රැන්සිස් පාප්තුමාගේ අවධානයට ලක්වූ එතුමාව ෆ්‍රැන්සිස් පාප්තුමා විසින් 2023 වසරේ දී කාදිනල්වරයට පත්කළා පමණක් නොව කාදිනල්වරුන් තෝරාගැනීමේ ක්‍රියා පටිපාටියේ නායකත්වයට ද ඔසවා තබන ලදි. මෙම පසුබිම තුල ෆ්‍රැන්සිස් පාප්තුමාට ගරුකිරීමක් ලෙස නව පාප්තුමා 'ලියෝ' යන නාමය තෝරාගත ද? යන්න ද මතුවන්නකි.

ඒමන්දයත් "ලියෝ" නමින් 13වැනි සියවසේදී අසීසියේ ජීවත්වූ අසිසියේ ෆ්රැන්සිස් ශාන්තුවරයාගේ ඉතා විශ්වාසනීය ගෝලයෙකු සිට ඇති අතර ඔහුව ලියෝ සහෝදරතුමා (Brother Leo/ “බ්‍රදර් ලියෝ) ලෙස හදුන්වා ඇත. අභිනවයෙන් තේරීපත්වූ 14වෙනි ලියෝ (Pope Leo XIV) පාප්තුමා 'ලියෝ' නාමය තෝරාගැනීමේදී එම කාරණය ද සැලැකිල්ලට ගත්තා ද? යන්න ද අවධානයට යොමුවන්නකි.

කෙසේවෙතත්, අභිනවයෙන් තේරීපත්වූ පාප්තුමා 'ලියෝ' නාමය තොරාගැනීම තුලම කිසියම් විශේෂත්වයක් ඇති බව නම් පැහැදිලිය.

එය එතුමාගෙන්ම අසා දැනගත හැක්කේ ලබන සතියේ පැවැත්වීමට නියමිත එතුමාගේ පලමු මාධ්‍යය සාකච්ඡාවේදීය. මීට පෙර 2005 දී ෆ්‍රැන්සිස් පාප්තුමා පත්වූ පසු පැවැත්වූ පළමු මාධ්‍යය සාකච්ඡාවේ දී එතුමා 'ෆ්‍රැන්සිස්' යන නාමය තෝරාගත්තේ ඇයි යන්න ගැන විශේෂයෙන් සදහන් කළේය..

මම ඒ ගැන පසුව ලියන්නම්..

මාකස් ප්‍රියන්ත පෙරේරා

09/05/25

සමන් ද සිල්වාගේ පරමාදර්ශය ඩෙස්මන්ඩ් ද සිල්වා ද?

සමන් ද සිල්වා (Saman de Silva) බොහෝදුරට ඩෙස්මන්ඩ් ද සිල්වා (Desmond de Silva) ව අනුගමනය කළාද?" කියන කුතුහලය මට කාලයක් තිස්සේ තිබුන දෙයක්. හැබැයි මට එහෙම හිතන්නේ සමන් ද සිල්වාගේ හැම සින්දුවක් සම්බන්ධයෙන්ම නෙමෙයි. අර "පුන්චි කුරුළු කුඩූවේ උන් ඉන්නවා පාඩුවේ" වගේ සින්දු එහෙම සන්සන්දනය කරන්න බෑ. ඒත් ඔහුගේ බොහෝ සින්දු සම්බන්ධයෙන් ඩෙස්මන්ඩ් ද සිල්වාගේ බලපෑමක් ලැබූ බව පෙනී යන දෙයක්. සමන් ද සිල්වාගේ සින්දු සම්බන්ධයෙන් ඩෙස්මන්ඩ් ද සිල්වාගේ බලපෑම සීයට 50 (50% ක්) නැතිනම් අර්ධ වශයෙන් යැයි කියලා හිතමු, ඒත්, සමන් ද සිල්වාගේ ප්‍රාසාංගීක ඉදිරිපත් කිරීම් (Stage performance) සම්බන්ධයෙන් බලන විට, ඔහු හුගාක්දුරට ඩෙස්මන්ඩ් ද සිල්වාගේ විලාසිතාව සහ ඉදිරිපත් කිරීම සෑහෙන්න දුරට අනුගමනය කළ බව නම් පැහැදිලියි.

මේ දෙදෙනාම එකම තේමාවක් ඇති සින්දු කිව්වත්, දෙදෙනාගේ ගායන ශෛලිය එකිනෙකට සමාන වෙන්නෙ නෑ. ඩෙස්මන්ඩ්ගේ ගායන ශෛලිය වඩාත් උද්වේගජනකයි (vibrant) සහ ටිකක් පරිණත යි (matured). සමන් ද සිල්වා ගේ සින්දු වල කිසියම් ආකාරයක හැඟීම් බර ගතියක්, චිත්තවේගී බවක් (emotional ) බවක් දකින්නට තියෙනවා. නියරේ පිය නගලා ගීතයේ උනත්  ඒ ලක්ෂණ දකින්න පුලුවන්.

කාල වකවානු එක්ක බලද්දි දෙදෙනාම 1980–90 දශකයන් ඉහළ ජනප්‍රියතාවයක් හිමිකරගෙන සිටි ගායකයින්. ඩෙස්මන්ඩ්ලගේ කාලේම සමන් ද සිල්වාටත් එසේ ඉහල ජනප්‍රියත්වයක් හිමිකර ගැනීමට එක හේතුවක් තමයි සමන් ද සිල්වා "කාලේ තාලය" ආමාන්ත්‍රණය කිරීමට සමත්වීම. "තණ නිල්ල දිගේ ඇදිල යනවා" කියන්නේ අන්න එහෙම සින්දුවක

ඒවගේම සමන් ද සිල්වාට, අර  "දෙව්ලොව දෙවියනේ", "පෙම් මාලිගාවේ අප්සරාවියේ", "පිණිබර හීත යෑමේ මේ උදෑසනේ " වගේ, ප්‍රාසාංගීක ප්‍රසංග වලට ගැලපෙන, නැගලා යන, නටන කට්ටියට අත්පය විසිකරලා නටන්න පුළුවන් සින්දු සෙට් එකක් තිබුනා. එය ඔහුට ප්‍රසංග අඩුවක් නැතුව ගලා ඒමට විතරක් නෙමේ ලෝකය පුරාම වෙසෙන ලාංකිකයන්ගේ ප්‍රසංග වේදිකාවලට ආරාධනා ලැබීමටත් හේතු වුනා. ඇතැම්විට ඩෙස්මන්ඩ් ගෙන් පස්සේ වැඩිම විදේශ ප්‍රසංග සංඛ්‍යාවකට සම්බන්ධ වුනු ලාංකික ගායන ශිල්පියා ඔහු විය හැකියි.

ප්‍රේක්ෂකයන් සමන් ද සිල්වා තුලින් ඩෙස්මන්ඩ් ද සිල්වා දැක්කා ද? කියන්න පැහැදිලි එකගතාවයකට එන්න බැරි ප්‍රශ්නයක් වුනත් සමන් ද සිල්වා ව ඩෙස්මන්ඩ් ද සිල්වා සමග සංසන්දනාත්මකව විමසා බැලීමට ඉන් කිසියම් පදනමක් සැකසෙන බව එයින්ම කියවෙනවා.

මම නම් සමන් ද සිල්වාගේ ආසම සින්දුව "රුවල් නැවෙන් ගොඩ බැහැලා" කියලා කියන සින්දුවටයි. ඒ සින්දුව තුල සමන් ද සිල්වාගේ ලකුණ විතරක් නෙමේ , සමන් ද සිල්ව ලා නියෝජනය කල සංස්කෘතියත් නිරූපනය වෙනවා කියලා මට හිතෙනවා.

මාකස් ප්‍රියන්ත පෙරේරා

28/04/25

රුවල් නැවෙන් ගොඩ බැහැලා

ගාලු කොටුව මැද ඉඳගෙන

හඳපානෙ ගැයුවත් බයිලා

අර ලිස්බන් වල බෝයේ නගරෙ

පෘතුගීසි ජෝලිය අරන්

අහන්නෙ මේ අපේ කපිරිඤඤා

වයලින් මැන්ඩලින්, ට්‍රැංගල්,

බැන්ජො රබන් අතට අරන්

වේදිකාව උඩට ඇවිල්ලා

එළිසම අක්ෂර යොදාලා දහඅට තාලෙට බෙදාල

කියල බලමු තරඟෙට බයිලා

සෙනසුරාගෙ කරට නැගල සිකුරු තරුව තරණ කරල, බ්‍රහස්පතිය දෙවෙනි කෙරුව මං

රාවණාව මෙල්ල කරපු හනුමන්තගෙ බණ අසාල

මූදු හතෙන් එතෙර වුණා මං

සක්වල ගල මුදුනෙ ඉඳල පිදුරුතලාගලට නැගල

සීගිරි ගල අතට ගත්තනං

ගුරැ සරසවි වරම් ලබල හිටිවන පද ගැනල ගොතල බයිල කියල පරදිනවද මං

පොළව යටින් උමං කපල නාග දරණ හඳට විදල

ඉරයි දෙකයි දෙක හැංගුව නං

සක්‍රභවන තුලට නැගල තරු ඔක්කොම බිමට දාල

අහස පුරා කුරුටු ගෑව මං

කැපිලි කෙටිලි අහක දාල දිණුංකණුව මත ඉඳගෙන

තනි කකුලෙන් පිණුං ගැහුවනං

ගුරැ සරසවි වරම් ලබල විදුරණ පද ගැනල ගොතල

බයිල කියල පරදිනවද මං

# සමන් ද සිල්වා මහතාට මොක්සුව අත්වේවා#