සෞම්‍ය ලියනගේ මාලනී ෆොන්සේකාගේ මලගෙදරදී කළේ eulogy ක් ද?

මාලනී ෆොන්සේකාගේ අවමංගල්‍යය උත්සවය අවස්ථාවේ සෞම්‍ය ලියනගේ කළ කථාව අහපුවාහම පෙනෙන දෙයක් තමයි "eulogy" යන්න ලංකා සමාජයට තවමත් එහෙම්පිටින්ම ආගන්තුකයි කියන එක...

මම මේ කියන්නේ සෞම්‍ය ලියනගේ ගේ කතාවේ තිබ්බ "මහා අෂ්පශ්‍ර දායකත්වය"/ "භාවමය ආචරණය"/ "සෞන්දර්යාත්මක ආචරණය"/"රූපණ දේහබන්දුතාව"/ "උක්ත මෙලෝනාටක සිනමාව"/ "උපස්ථම්භක"/ "සාදෘෂ්‍යය"/ "උත්තරාරෝපනය" වැනි යෙදුම් ගැනවත්, ඒ 'බර වචන' ගැනවත්, ඔහුගේ වචන මාලාවෙ හෝ වාග් කෝෂය (vocabulary) ගැනවත් නෙමේ - eulogy ය ගැන.

Eulogy කියන්නේ මියගිය කෙනෙකුට විශේෂ උපහාරයක් පිදීමේ සම්ප්‍රදායක්. මාලනී ෆොන්සේකාගේ අවමංගල්‍යය උත්සවය අවස්ථාවේ ඒ කාර්ය පැවැරී තිබුනේ සෞන්දර්ය විෂය, අධ්‍යායනය පිලිබදව, ආචාර්ය උපාධියක් හිමි, මාලනී ෆොන්සේකාගේ සිනමා දායකත්වය පිලිබදව ශාස්ත්‍රීය අධ්‍යායනයක් කර ඇති, සෞම්‍ය ලියනගේට බව පැහැදිලියි.

එහෙත් සෞන්දර්ය විෂය, සිනමාව, කලාව, සාහිත්‍යය පිලිබදව ශාස්ත්‍රීය අධ්‍යායනයක් ඇති සෞම්‍ය ලියනගේ පවා මියගිය කෙනෙකුට උපහාරයක් පිදීමේ විශේෂ කථා හෝ රචනා (eulogies) සම්බන්ධයෙන් යම් අධ්‍යායනයක් ඇතිව සිටියා නම් මාලනී ෆොන්සේකාගේ අවමංගල්‍යය උත්සවයේදී ඔහුට මිටත් වඩා හොද උපහාරයක් දැක්විය හැකිව තිබුනා..

කලාව ගැන ශාස්ත්‍රීය හැදෑරීමක් ඇති සෞම්‍ය ලියනගේ අඩුම තරමේ Marilyn Monroe ගේ මරණය ගැන Lee Strasberg ගේ සුප්‍රකට කතාව (She had a luminous quality — a combination of physical beauty and a great inner beauty.. a woman who touched the hearts of millions around the world.. to the world, she was the blonde bombshell, the sex symbol, the icon... but to those who knew her, she was so much more. She was a dreamer..

අඩුම තරමේ, ඩයනා කුමාරියගේ (Princess Diana) අවමංගල්‍යය වෙනුවෙන් ඇමැරිකාවේ හාර්වඩ් විශ්ව විද්‍යාලයේ සුප්‍රකට සාහිත්‍යය විචාරකයෙක් වූ මහාචාර්ය Harold Bloom ගේ ඉදිරිපත් කිරීම් ගැන අවබෝධයක් ඇතිව සිටියා නම්....

Harold Bloom ඩයනා කුමාරිය (Princess Diana) ව ඉතිහාසය පුරාම පුරාවෘත්තයන් වූ ට්‍රෝයි නගරයේ හෙලේනා (Helen of Troy), විලියම් ශෙක්ෂියර්ගේ හැම්ලට් (Hamlet) පිටපතේ Ophelia යා, ග්‍රීක දේවකතාවල එන Medea යා ආදීන් සසදමින් ඩයනා කුමාරිය කියන්නෙත් ඒ වගේ උත්කර්ෂවත් සුන්දර, අහිංසක, ප්‍රේමාන්විත ස්ත්‍රීයගේ ඛේදනීය ඉරණම නැවැත මතක් කරන පුරාවෘත්තයක් බදු (mythic figure) ස්ත්‍රීයක් යැයි සදහන් කරමින් ඩයනා කුමාරියගේ මරණය ගැන සිදුකල විශේෂ උපහාරය සෞම්‍ය ලියනගේ කියවලාවත් තිබුනා නම්..

අඩුම තරමේ සෞම්‍ය ලියනගේ, ඩයනා කුමාරියගේ (Princess Diana) අවමංගල්‍යය උළෙලේ දී විශේෂ උපහාර පිදීම (eulogy) සිදුකල ඇගේ සහෝදරයාගේ (Earl Spencer) ගේ කථාව - "It’s important to remember one of the greatest ironies about Diana: she was a girl named after the ancient goddess of hunting, yet in her life, she became the most hunted person of the modern age" - අසාවත් තිබුනා නම් ...

එහෙමත් නැතිනම්, මයිකල් ජැක්සන් (Michael Jackson) ගේ මරණය සම්බන්ධයෙන් විශේෂ උපහාරයක් පිදූ ඇමැරිකාවේ ප්‍රින්ස්ටන් විශ්ව විද්‍යාලයේ දර්ශන අංශයේ මහාචාර්යවරයකුවූ Cornel West ගේ සුප්‍රකට "Black, tragicomic genius" ප්‍රකාශය.. "Michael Jackson was a wounded healer. He had been broken. He had been scarred. But he turned his pain into love through his art "..

ඔය ආදී විශේෂ උපහාර පිදීම (eulogy) ගැන අහලාවත් තිබුන නම්...

සෞම්‍ය ලියන ගේ මාලනී ෆොන්සේකාගේ අවමංගල්‍යය උත්සවය අවස්ථාවේ ඇයට විශේෂ උපහාර පිදීම (eulogy) ක් ලෙස තමන්ගේ ශාස්ත්‍රීය රචනාවල (research papers) වල කෑලී ටිකක් එකතු කරලා කතාවක් කරනවා වෙනුවට මීට වඩා විශිෂ්ඨ, ශ්‍රේෂ්ඨ උපහාරයක් පිදීමට ඉඩ තිබුනා.

මාලනී ෆොන්සේකාගේ අවමංගල්‍යය උත්සවය අවස්ථාවේ eulogy යක් වෙනුවට සෞම්‍ය ලියනගේ කළේ ඔහුගේ ශාස්ත්‍රීය අධ්‍යායනවල (academic reserch) දී එකතුකරගත් කෑලී ටිකක් එකතු කර යමක් ඉදිරිපත් කිරීමයි. එක eulogy යක් නෙමේ..

Eulogy ඒකක් අහපුවහම හෝ කියවපුහම තේරෙනවා.. එය මියගිය පුද්ගලයට පිදිය හැකි උපරිම ගෞරවය පිදීමක් ද? නැතිනම් වෙන මොකක් හරිද කියලා..

මට සෞම්‍ය ලියනගේ මාලනී ෆොන්සේකාගේ අවමංගල්‍යය උත්සවය අවස්ථාවේ කළේ ඔහුගේ ශාස්ත්‍රීය අධ්‍යායනවල (academic reserch) දී එකතුකරගත් කෑලී ටිකක් කතාවක් ලෙස ඉදිරිපත් කිරීමක් විදිහටත්.... , Marilyn Monroe ගේ මරණය ගැන Lee Strasberg ගේ.., ඩයනා කුමාරියගේ (Princess Diana) මරණය ගැන Harold Bloom හා Earl Spencer ගේ ත්..., මයිකල් ජැක්සන් (Michael Jackson) ගේ මරණය ගැන Cornel West ගේත් විශේෂ උපහාර පිදීම් eulogy ලෙසත් පෙනෙන්නෙත් ඒ පදනමින්.

මේකට එක හේතුවක් වෙන්න පුළුවන් eulogy යන වචනය සම්බන්ධයෙන් ඇති සිංහල තේරුම... eulogy කියන වචනයේ සිංහල තේරුම ලෙස හුගාක් තැන්වල දක්වා ඇත්තේ.. වාක් ප්‍රණාමය, අභිනන්දනය වගේ තේරුමක්. ඒත් ඇත්තටම eulogy කියන්නේ ඊට වඩා ගැබුරු දෙයක්. ඒක තේරුම් ගන්න අවමංගල්‍යය උත්සවයක පැවැත්වෙන eulogy යක් යැයි හදුන්වන විශේෂ උපහාර පිදීමේ සංස්කෘතික සංදර්භය තේරුම් ගන්න ඕනෑ.. ඒක රටේම විතරක් නෙමේ රටේ ජාතික අධ්‍යාපනයේ මුදුන් මල්කඩ වන විශ්ව විද්‍යාල ක්ෂේත්‍රයේ ආචාර්ය මහචාර්ය ඇදුරන්ටවත් නැති බව තමයි සෞම්‍ය ලියනගේ මාලනී පොන්සේකා ගේ අවමංගල්‍යය උත්සවයේදී සිදුකළ කතාවේදී පෙනී ගියේ...

මාකස් ප්‍රියන්ත පෙරේරා

27/05/25

මාලනී ෆොන්සේකා - සිංහල සිනමාවේ නව ස්ත්‍රී සලකුණ (La nouvelle femme).

ලංකාවේ සිනමා නිලියෝ දිහා බලලා ලංකාවේ සිනමාව විතරක් නෙමේ, ලංකාවේ සමාජ දේශපාලන පරිවර්තනයන් පවා කියවාගන්න පුලුවන්.

මුලින්ම අපි බැලුවොත් රුක්මණී දේවී දිහා, අපි දන්නවා රුක්මණී දේවිව දැක්ක ගමන්ම හිතෙනවා එයා නිකන් 'අපේ නෙමේ' වගේ.. දෙමළ වගේ.. සිංහල නෙමේ වගේ කියලා.. ඇගේ නම, ඩේසී රාසම්මා ඩැනියෙල්, කියන නම ඔස්සේ වුනත් එයා සිංහල නොවන බව තහවුරු වෙනවා.

හැබැයි මාලනී සෙනෙහෙලතා ෆොන්සේකා හෙවත් මාලනී ෆොන්සේකා දිහා බැලුව එහෙම නෑ.. එයා කෙලින්ම 'අපේ වගේ'.. 'හදවතින්ම ලාංකිකයි'.. 'සිංහලයි', 'බෞද්ධයි ', යැයි පිලිඹිබු වෙනවා.. අන්න ඒක තමයි මාලනීගේ විශේෂත්වය.. 1956 පසු බලවත් වූ සිංහල - බෞද්ධ අනන්‍යතාව මුල්කරගත් නව සමාජ සැකැස්මේ ස්ත්‍රී සලකුණ වෙන්නේ මාලනී පොන්සේකායි... මහින්ද රාජපක්ෂලා වුනත් මාලනිව එයාලගේ කදවුරේ සංකේතයක් විදිහට භාවිතා කරන්නේ ඒ පදනමින්... ලාංකික සිනමාවක් වෙනුවට සිංහල සිනමාවක් පමණක් ඇති ලංකාවේ ඇයව 'සිංහල සිනමාවේ නිළි රැජින' යන නමින් හදුන්වන්නෙත් ඒ පදනමින්. ඕනෑ නම් පරණ පින්තුර අරන් බලන්න සිංහල සිනමාවේ හුගාක් නිලියෝ මාලනී වගේ.. ඒකට හේතුව සිනමාවේ අධ්‍යක්ෂකවරුන්ට වුනත්, සිනමා ලෝලීන්ට වුනත් මාලනීගේ හැඩ - රුවෙන් සම්පුර්ණයෙන්ම මිදෙන්න බැරිවෙනවා. මාලනීගෙන් පස්සේ ආපු හුගාක් නිලියන්ට මාලනීගේ රූපකායෙන්, ස්ත්‍රී ලකුණෙ යම් යම් සමානකම් ඇත්තේ ඒ නිසයි.

හේතුව මාලනී තමයි තමයි 1956 පසු බලවත් වූ සිංහල - බෞද්ධ අනන්‍යතාව මුල්කරගත් නව සමාජ සැකැස්මේ නව ස්ත්‍රී සලකුණ (La nouvelle femme).

පසුකාලීනව මාලනීට වඩා වෙනස් ස්ත්‍රී සලකුණක් ලෙස ස්වර්ණා මල්ලවආරච්චි මතුවෙන්නේත් ඒ සමාජ දේශපාලනය සැකැස්මේ වෙනස් වීම් වලට සමපාතවයි.

ඉතින් අර කලින් කිව්වා වගේ ලංකාවේ සිනමා නිලියෝ දිහා බලලා ලංකාවේ සිනමාව විතරක් නෙමේ ලංකාවේ සමාජ දේශපාලන පරිවර්තනයන් පවා කියෝගන්න පුලුවන් කිව්වේ ඒ අනුවයි.

මාලනී පොන්සේකා කියන්නේ 1956 පසුව ලංකාවේ මුල්බැසගත් සිංහල - බෞද්ධ අනන්‍යතාව මුල්කරගත් නව සමාජ සැකැස්මේ 'නාරී පරිකල්පනාවේ සංකේත යයි' (symbol of a nouvelle femme/La nouvelle femme) යැයි යන්න ඇයට හිමි සිංහල සිනමාවේ නිළි රැජින යැයි කියන යෙදුමෙන්ම තහවුරු වෙනවා. ශ්‍රී ලංකාවේ සිංහල - බෞද්ධ අනන්‍යතාව මුල්කරගත් සමාජ - සංස්කෘතික සැකැස්ම තියෙන තාක්කල් මාලනී ෆොන්සේකා රිදී තිරයේ විතරක් නෙමේ ශ්‍රී ලංකාවේම මුල් බැසගත් ස්ත්‍රී සලකුණක් ලෙස පවතීවි.

සුබ ගමන්!!

මාකස් ප්‍රියන්ත පෙරේරා

24/05/25

Brexit වලින් පස් වසරකට පසුව බ්‍රිතාන්‍යය හා යුරෝපා සංගමය අතර ගිවිසුමක්

බ්‍රිතාන්‍යය යුරෝපා සංගමයෙන් ඉවත්වී (Brexit) පස් වසරකට පසුව යුරෝපා සංගමය සමග ඊයේ (19/05/25) නව ගිවිසුමකට එළබුනි. මෙම ගිවිසුම බ්‍රිතාන්‍යය හා යුරෝපා සංගමය අතර විශේෂ සමීප සම්බන්ධයක් නැවත ඇති කිරීමට අතීශයින්ම ඉවල්වනු ඇත. ගිවිසුම අනුව:

1. වෙළඳ, ආර්ථික, ආහාර සහ පරිභෝජන (SPS) සහයෝගිතාවය තහවුරු කරණු ඇත. එමගින් මස් නිෂ්පාදන හා කෘෂි නිෂ්පාදන ඒ ඒ වෙළදපොළ වෙත ඇතුල්වීම පහසු කරන අතර ආහාර මිල අඩු කිරීමට සහ වෙළඳ ද්‍රව්‍යය වල විවිධත්වය හා සුලබ බව වැඩි කිරීමට කටයුතු යෙදෙනු ඇත.

2. බ්‍රිතාන්‍යයේ ආර්ථික වර්ධනයට මෙම ගිවිසුම මගින් යහපත් බලපෑමක් ඇති කරණු ඇත. විශේෂයෙන්ම යුරෝපා සංගමයෙන් ඉවත්වීමත් (Brexit) සමග බ්‍රිතාන්‍යය ආර්ථිකයට සිදුවූ අයහපත් බලපෑම අවම කරගැනීමට මෙම ගිවිසුම මගින් අපෙක්ෂා කෙරේ. 2040 වන විට බ්‍රිතාන්‍යය ආර්ථිකයට පවුම් බිලියන 9කට ආසන්න ආදායමක් මෙම ගිවිසුම මගින් ලබාදෙනු ඇතැයි ද බලාපොරොත්තු වේ.

3. මෙම ගිවිසුම මගින් ධීවර කර්මාන්තයට දැඩි බලපෑමක් එල්ල වෙනු ඇත. ගිවිසුම අනුව 2038 දක්වා යුරෝපියානු ධීවරයන්ට බ්‍රිතාන්‍යය මුහුදේ ධීවර කටයුතු කිරීමට අවසර ලබා දේ. ඒ සම්බන්ධයෙන් බ්‍රිතාන්‍යය ධීවර ප්‍රජාවෙන් දැඩි විරෝධයක් එල්ලවී ඇත. ගිවිසුමේ මෙම කොටස සම්බන්ධයෙන් දැඩිව විවෙචන එල්ල කරන විරුද්ධ පක්ෂ එමගින් බ්‍රිතාන්‍යය ධිවරයින් කබලෙන් ලිපට ඇද දමා ඇති බව ද, බ්‍රිතාන්‍යයේ ස්වාධිපත්‍යය උල්ලංඝනය වී ඇති බව ද දක්වයි. එහෙත් සැමන් මත්ස්‍ය නිෂ්පාදනය කරන ව්‍යාපාරිකයන් මෙම ගිවිසුම ඉහලින්ම අනුමත කර සිටී. මන්දයත් බ්‍රිතාන්‍යය යුරෝපා සංගමයෙන් ඉවත්වී (Brexit) වීමෙන් පසුව සැමන් මත්ස්‍යය නිෂ්පාදන යුරෝපයට අලෙවි කිරීමට පැවැති බාධාක මින් ඉවත්වන නිසාය. බ්‍රිතාන්‍යයේ වඩාත්ම සංවිධානාත්මක ධීවර ප්‍රජාවක් වන ස්කොට්ලන්ත ධීවර සංගමය මෙම ගිවිසුම ඔවුන්ට අවාසිදායක බලපෑමක් ඇති කරනු ඇති බව දක්වයි.

3. මෙම ගිවිසුම ඔස්සේ බ්‍රිතාන්‍යය හා යුරෝපා සංගමය අතර නව ආරක්ෂක සහයෝගිතාවයක් ගොඩනැගේ. ජාතික හා කලාපීය ආරක්ෂාව, ආරක්ෂක ක්ෂේත්‍ර අතර අන්තර් සම්බන්ධය සහ මිලිටරි උපකරණ වෙළදාම මෙම නව ගිවිසුම ඔස්සේ යළි ස්ථාපිත කරණු ඇත. ඒකාබද්ධ ආරක්ෂක අරමුදලක්ද පිහිටවනු ඇත.

4. අපරාධ නීති ක්‍රියාමාර්ග අතර අන්තර් සම්බන්ධය යලි ක්‍රියාත්මක කිරීම, අපරාධ යුක්තිය ඉටුවීම සහ අපරාධ සම්බන්ධ තොරතුරු හුවමාරුව වඩාත් සක්‍රිය කිරීමට මෙම ගිවිසුම අනුව ගිවිසුම් ගත්වේ. එමගින් අපරාධකරුවන් අත්අඩංගුවට ගැනීම පහසු කිරීම, මත්ද්‍රව්‍ය සම්බන්ධ තොරතුරු හුවමාරුව, නිතී විරෝධී සංක්‍රමණ අවම කිරීම සහ Europol සමඟ බ්‍රිතාන්‍යය ආරක්ෂක සේවයන්ට වැඩ කිරීම පහසු කරනු ඇත. නව සැලසුම්වලට ද එලඹෙනු ඇත.

5. යුරෝපයේ හා බ්‍රිතාන්‍යයේ වයස අවුරුදු 18- 30 අතර තරුණ/තරුණියන්ට සංචරණයට, අධ්‍යාපනය ලැබීමට (Erasmus හා සම්බන්ධවීමට) හා රැකියා කිරීමට අවස්ථාව හිමිවෙනු ඇත. බ්‍රිතාන්‍යය යුරෝපා සංගමයෙන් ඉවත්වීමත් සමග අහිමිවූ එම අයිතිය නැවැත තහවුරුවීම සම්බන්ධයෙන් ඉතා යහපත් ප්‍රතිචාරයක් ශිෂ්‍යය ප්‍රජාවන්ගෙන් ලැබී තිබේ. මෙම ගිවිසුම අනුව විස්තර කර නැති තරුණ අත්දැකීම් හුවමාරු කරගැනීමේ ක්‍රමයක් යෝජනා කර ඇත. එය තරුණ/ තරුණියන්ට එක් රටකින් අනෙක් රටට ගමන් කිරීම පහසු කිරීම අභිබවා ගිය නව සංස්කෘතික හුවමාරු වැඩසටහනක යෝජනා ක්‍රමයක් වනු ඇත.

මෙම නව ගිවිසුමේ ධීවර කටයුතු පිලිබදව එකගතාවයන්ට දැඩ් විරෝධයක් එල්ලවුව ද සමස්ථයක් වශයෙන් ගිවිසුම පිලිබදව ඇත්තේ මිශ්‍ර නමුත් යහපත් ආකල්පයක් බව පෙනී යැයි. විශේෂයෙන්ම බ්‍රිතාන්‍යයේ ආර්ථික, ආරක්ෂක හා සංක්‍රමණික අභිලාෂයන් සම්බන්ධයෙන් මෙම ගිවිසුමට කිසියම් සාධනීය දායකත්වයක් සැපයිය හැකි බව පෙනේ. විශේෂයෙන්ම තරුණ/ තරුණියින්ට එමගින් විවරවන ඉඩ ප්‍රස්තාව අති විශාලය.

මාකස් ප්‍රියන්ත පෙරේරා

20/05/25

නව පාප්වරයා 'ලියෝ' නාමය තෝරාගත්තේ ඇයි?

 ලොවපුරාම වෙසෙන බිලියන 1.4 වන කතෝලිකයින්ගේ පාප්තුමා ලෙස කාදිනල් රොබට් ෆ්‍රැන්සිස් ප්‍රෙවෝස්ට් (Cardinal Robert Francis Prevost) තේරීපත්වීමත් සමග ඔහු ලියෝ (Leo) යන නාමය තෝරාගැනීම සම්බන්ධයෙන් ලොවපුරාම විශේෂ සාකච්ඡාවක් මතුවී ඇත.

එයට හේතුව, මීට පෙර ලියෝ (Leo) යන නාමය දැරූ අවසාන පාප්තුමා වූ 13 වෙනි ලියෝ (Pope Leo XIII) පාප්තුමාගේ උරුමය (legacy) හා කීර්ති නායමයයි (honour).. ක්‍රි.ව. 1878 සිට 1903 දක්වා කතෝලික පල්ලියට නායකත්වය දුන් 13 වෙනි ලියෝ පාප්තුමා (Pope Leo XIII) කතෝලික සභාව නව යුගයකට රැගෙන ගිය පාප්තුමෙකි.

විශේෂයෙන්ම දහනව සියවසේ අගභාගය වන විට වර්ධනය වෙමින් පැවැති සමාජ දේශපාලන ව්පර්යාසයන්ට අනුව කතෝලික සභාවේ ඉගැන්වීම් යාවත්කාලීන කිරීමට 13 වෙනි ලියෝ පාප්තුමා (Pope Leo XIII) විශාල කාර්‍යභාරයක් ඉටුකළ පාප්තුමෙකු විය.

දහනව සියවස වනවිට කර්මාන්ත ශාලා ඉදිවෙමින්, ග්‍රාමීය ජනතාව නගර කරා සංක්‍රමණය වෙමින්, නව සමාජ පංතියක් ලෙස කම්කරු පංතියක් බිහිවෙමින් තිබූ අවදියක් විය. කම්කරු අයිතිවාසිකම් ඉල්ලමින් ඇවිලී ගිය කම්කරු උද්ගෝෂණ හා කම්කරු සටන්, කාල් මාක්ස් (Karl Marx) හා ෆ්‍රෙඩ්රික් එංගල්ස් (Friedrich Engels) 1848 පළකල "කොමියුනිස්ට් පක්ෂයේ ප්‍රකාශනය" (The Communist Manifesto) යත් සමග සමාජවාදය නම් දේශපාලන වැඩපිළිවෙළක් වෙත මතවාදීමය නැඹුරුවක් නිරූපනය කළ කාලවකවානුවක් විය.

1886 ඇමරිකාවේ චිකාගෝ නගරයේ පැය 8 වැඩ මුරයක් ඉල්ලා ඇතිවූ Haymarket ගැටුමෙන් කම්කරුවන් මිය යෑමත්, එය සැමරීමට 1889 දී ජාත්‍යන්තර සමාජවාදී සම්මේලනය විසින් මැයි 1 වැනිදා “ජාත්‍යන්තර කම්කරු දිනය” ප්‍රකාශයට පත් කිරීමත් සිදුවූයේ ද එම අවදියේ ය.

13 වෙනි ලියෝ පාප්තුමා (Pope Leo XIII) කතෝලික සභාවට නායකත්වය දෙමින් සිටියේ එවැනි යුගයකය.

එතුමා ඒ යුගයේ සිදුවෙමින් පැවැති ගෝලීය පෙළගැස්ම හදුනාගනු ලැබූ පාප්තුමෙකු විය. එහි ප්‍රතිඵලය වූයේ එතුමා 1891 දී පළකල 'Rerum Novarum' නම් විශ්ව ලේඛණය ය. 'Rerum Novarum' යනු කතෝලික සභාවේ සමාජ දර්ශනය ඉදිරිපත් කළ ලියවිල්ලය.

එම Rerum Novarum විශ්ව ලේඛණය තුල: වද හිංසාවෙන් තොරව රැකියාවක් කිරීමට ඇති අයිතිය, නිසි වැටුපක් ලැබීමට ඇති අයිතිය, වෘත්තිය අයිතිවාසිකම් වෙනුවෙන් සංවිධානයවීමට ඇති අයිතිය කතෝලික සභාව ද තහවුරු කළේය. එමෙන්ම එම විශ්ව ලේඛණය තුල යහපත් පවුල් ජීවිතයක් සදහා සාධාරණ වැටුපක් හා සුරක්ෂිත වටාපිටාවක් ගොඩනගාදිමට රජයක ඇති වගකීම ද අවධාරණයට ලක් කරන ලදි. 13 වෙනි ලියෝ පාප්තුමා (Pope Leo XIII) ලෝක පූජිත පාප්වරයෙකු වෙන්නේ එම Rerum Novarum විශ්ව ලේඛණයත් සමගය.

කාදිනල් රොබට් ෆ්‍රැන්සිස් ප්‍රෙවෝස්ට් (Cardinal Robert Francis Prevost) නව පාප්වරයා ලෙස තේරීපත්වීමත් සමග 'ලියෝ' යන නාමය තෝරාගෙන 14වෙනි ලියෝ (Pope Leo XIV) පාප්වහන්සේ ලෙස පත්වීමත් සමග එතුමා 13 වෙනි ලියෝ පාප්තුමා (Pope Leo XIII) ගේ ඉහත උරුමය රැගෙන යන්නෙකු ද? යන කුතුහලය ජනිත කරන්නක් විය. ඒ මන්දයත්, ලෝක කම්කරු දිනය ප්‍රකාශයට පත්කළ Haymarket සිද්ධිය සිදුවූ, ඇමැරිකාවේ චිකාගෝ නුවර ඉපදී, පේරූ රටේ පිඩිත ජනයා සමග දශක ගණනාවක් සේවය කළ කාදිනල් රොබට් ෆ්‍රැන්සිස් ප්‍රෙවෝස්ට් (Cardinal Robert Francis Prevost) ට සමාජ සාධාරණත්වය වෙනුවෙන් පෙනී සිටීමේ ඉතිහාසයක් ඇති තැනැත්තෙක් වීමත් ඊට තවත් හේතුවක් විය.

අනෙක් අතට, කාදිනල් රොබට් ෆ්‍රැන්සිස් ප්‍රෙවෝස්ට් (Cardinal Robert Francis Prevost) යනු ෆ්‍රැන්සිස් පාප්තුමාගේ අනුගාමිකයෙක් ලෙසත්, ෆ්‍රැන්සිස් පාප්තුමා හදුන්වාදුන් සිනෝඩ් ක්‍රියාදාමය තුල කැපී පෙනෙන කාර්‍යභාරයක් ඉටු කළ තැනැත්තෙක් ලෙසත්, පේරු හි ධර්මදූත සේවයේ යෙදෙමින් ජනතා සේවයට ඇපකැපව සිටීමත් තුල ත, ෆ්‍රැන්සිස් පාප්තුමාගේ විශේෂ අවධානයට ලක්වූවෙක් විය. එසේ ෆ්‍රැන්සිස් පාප්තුමාගේ අවධානයට ලක්වූ එතුමාව ෆ්‍රැන්සිස් පාප්තුමා විසින් 2023 වසරේ දී කාදිනල්වරයට පත්කළා පමණක් නොව කාදිනල්වරුන් තෝරාගැනීමේ ක්‍රියා පටිපාටියේ නායකත්වයට ද ඔසවා තබන ලදි. මෙම පසුබිම තුල ෆ්‍රැන්සිස් පාප්තුමාට ගරුකිරීමක් ලෙස නව පාප්තුමා 'ලියෝ' යන නාමය තෝරාගත ද? යන්න ද මතුවන්නකි.

ඒමන්දයත් "ලියෝ" නමින් 13වැනි සියවසේදී අසීසියේ ජීවත්වූ අසිසියේ ෆ්රැන්සිස් ශාන්තුවරයාගේ ඉතා විශ්වාසනීය ගෝලයෙකු සිට ඇති අතර ඔහුව ලියෝ සහෝදරතුමා (Brother Leo/ “බ්‍රදර් ලියෝ) ලෙස හදුන්වා ඇත. අභිනවයෙන් තේරීපත්වූ 14වෙනි ලියෝ (Pope Leo XIV) පාප්තුමා 'ලියෝ' නාමය තෝරාගැනීමේදී එම කාරණය ද සැලැකිල්ලට ගත්තා ද? යන්න ද අවධානයට යොමුවන්නකි.

කෙසේවෙතත්, අභිනවයෙන් තේරීපත්වූ පාප්තුමා 'ලියෝ' නාමය තොරාගැනීම තුලම කිසියම් විශේෂත්වයක් ඇති බව නම් පැහැදිලිය.

එය එතුමාගෙන්ම අසා දැනගත හැක්කේ ලබන සතියේ පැවැත්වීමට නියමිත එතුමාගේ පලමු මාධ්‍යය සාකච්ඡාවේදීය. මීට පෙර 2005 දී ෆ්‍රැන්සිස් පාප්තුමා පත්වූ පසු පැවැත්වූ පළමු මාධ්‍යය සාකච්ඡාවේ දී එතුමා 'ෆ්‍රැන්සිස්' යන නාමය තෝරාගත්තේ ඇයි යන්න ගැන විශේෂයෙන් සදහන් කළේය..

මම ඒ ගැන පසුව ලියන්නම්..

මාකස් ප්‍රියන්ත පෙරේරා

09/05/25